Fonksiyonel Gıda, Nutrasötik, Biyoaktif Bileşenler Nedir?

Sümerler, Mısırlılar, Hintli ve Çinliler gıdaların, hastalık önlenmesinde veya tedavisinde etkin olarak kullanılabileceğini yüzyıllar önce belirtmişlerdir. Beş bin yıl önceye dayanan eski Hint sağlık bilimi Ayurveda’da gıdaların olumlu sağlık etkilerinden bahsedilmiştir. Doğal bitki ve baharatların şifasından yüzyıllarca sıklıkla faydalanan Asya ülkelerine karşı nutrasötik endüstrisi modern teknolojinin ilerlemesiyle beraber özellikle gelişmiş ülkelerde önemli bir endüstri haline gelmiştir. Modern nutrasötik üretimi 1980’li yıllarda Japonya’da başlayarak, ABD’de ve Avrupa’da devam etmiştir. Hayatın kalitesini artırmak için tüketicinin sağlıklı beslenme anlayışı ve talebine karşılık olarak özellikle gelişmiş ülkeler başta gelmek üzere tüm dünyada hızla artmıştır.

Son yıllarda özellikle bilimsel sonuçlarla tespit edilen sağlık etkilerinden dolayı “Fonksiyonel Gıdalar” ve “Nutrasötikler” Gıda Mühendisliğinde çok önemli kavramlar olarak ön plana çıkmıştır:

“Fonksiyonel Gıda” normal beslenmeyle tüketilen, olumlu fizyolojik etkilerinin olduğu ve/veya kronik hastalıkların riskini azalttığı belirlenmiş, içerdiği biyoaktif bileşenlerle temel beslenme fonksiyonlarına ek olarak sağlığa katkı sağlayan gıdalardır.

“Nutrasötikler (nutraceuticals)” gıdalardan izole edilerek saflaştırılmış önemli biyoaktif bileşenlerin konsantre edilerek takviye (tablet, toz veya sıvı formlarda) şeklinde satılan ürünlerdir. Nutrasötik kelimesi “Nutrition (beslenme)” ve “Pharmaceutical (eczacılığa ait)” kelimelerinin birleştirilmesiyle sonradan oluşturulan bir kavramdır.

“Biyoaktif bileşen” kişiye istenilen sağlık ve zindeliği sağlayabilen hayvansal, bitkisel veya deniz ürünlerinde doğal olarak bulunan kimyasal bileşiklerdir. Örneğin kefirdeki prebiyotikler, domatesteki likopen, çaydaki kateşinler, brokolideki izotiyosiyanatlar, yulafdaki beta glukan, etteki konjuge linoleik asitler, balıktaki omega yağ asitleri önemli biyoaktif bileşenlere bazı örneklerdir.

Tüketici yaşamını sağlıklı olarak en kaliteli şekilde sürdürebilmek istemektedir. Bilinçli tüketicinin talep ettiği faydalı biyoaktif bileşenleri içeren fonksiyonel gıdaları üretebilmek global düzeyde gıda sektöründe önemli bir konu haline gelmiş, araştırma geliştirme ve ürün geliştirme çalışmaları hızlanmıştır. Özellikle bu faydalı biyoaktif bileşenlerin gıdaların içeriğinde doğal olarak bulunması, bu bileşenlerin vücuttaki etkinliği bakımından en önemli parametre olmuştur.

Büyüleyici kefir danelerinden üretilen kefir en doğal fonksiyonel gıda olarak sağlıklı beslenmenin temel öğelerinden birisi olmuştur. Düzenli olarak tüketildiğinde, fizyolojik etkileri bakımından sağlığa fayda sağlayabilmekte olduğu uluslararası bilim dünyası tarafından da kabul edilmektedir. Sütte, doğal kefir mayası olan kefir daneleriyle yapılan fermantasyonda faydalı biyoaktif bileşenler oluşmaktadır.